سرای حلمی

فریبای دل، خاک دیبای دل
به سرمنزلی موج بینای دل

ز سرچشمه‌ای خواب مردم‌نما
تمام رهی ماه رویای دل

جهان از تو بازیگر صحنه‌هاست
سراپا گُلی ای شکیبای دل

دل از غصّه‌ی خلق ماتم‌پرست
خراشیده بر بوم بلوای دل

مگر شادی‌ات ظلمت ما برد
محاکات ما؛ راه! ای رای دل

سراسیمه بین خلق بیهوده‌زی
به هر توده‌ای حکم برپای دل

من از یک سویی خلق از یک سویی
به دوزخ مران این پریسای دل

به فصل عرق جام چون خانه است
لهاسا دل و یار بودای دل

اگرچه شب از باده افزون‌تر است
بخوان حلمی از شمس حالای دل

آنچه به یاد نمی‌آورم بیشتر مرا می‌جوشاند تا هرآنچه به یاد می‌آورم و مرا به پیش می‌راند. سرانجام به یاد آورده شد هرآنچه به یادآوردنی بود و دیگر نوبت سرکشیدن به آن ارتفاعات است که تصویر و یاد و خاطر و ضمیر برنمی‌دارد.

چنان شعف که در خاطر آدمی نیست، این رویای فراموش‌شده. چنان آزادی که نه خاص می‌داند و نه عام، و آن دیاریست که جز مُسلِمان باده‌ی ناب را بدان راه نیست.

حلمی | کتاب آزادی

در کالبد هستی در خود به تماشایی
ماییم همه اجزا، تن‌هایی و تنهایی
 
از خویش جدایی و با خویش عجین امّا
در حلقه‌ی بی‌خویشی بی مایی و با مایی
 
بلوای جهانی تو، جنگاور جانی تو
هیچ از تو خبر نبوَد هر چند صف‌آرایی
 
صورتگر خاموشی، از صوت تو می‌نوشی
در چنگ تهی‌دستان سرمایه‌ی غوغایی
 
در پرده چه می‌بینم؟ یک صورت و صد جلوه
از سیرت پنهایی دیگر چه فراز آیی
 
خوابی نه که بیداری، وهمی نه که حقداری
رخشنده‌ی اعصاری، آخر به چه حاشایی؟
 
سلطانی و ما بنده، جان از تو سراینده
از نور تو می‌تابد این چشمه‌ی بینایی
  
شاه ازلی جانا، هر دم غزلی گویی
آن را که نگارد جز حلمی به دل‌آرایی؟

خواهم این قصّه‌ی پرآه به انجام رسد
کام من از دم پیمانه به ناکام رسد
 
خواهم از مغفرت جام فرازی گویم
تا که این جان بلادیده به آرام رسد
 
ما رسولان کلامیم، کلام از ما نیست
باید این روح به سرمنزل بی‌نام رسد
 
عجبا هر که به وصل است به معراج نشد
گاه هم وصل سراسیمه به اوهام رسد
 
سالکان دیده‌ام از مغرب پیمانه به شرق
چه بسا پخته بماند، چه بسا خام رسد
 
هیچ معلوم نشد عاقبت از این همه رنج
عاشقی کو که رها از خور و آشام رسد
 
نقد این قصّه ببین نسیه گرفتند مرا
حرف جام است میان، کو که به فرجام رسد
 
ساربان رفته و این قافله مانده‌ست هنوز
شرع نادیده بدین گونه به سرسام رسد
 
دم‌دم صوت رسیدیم بدین حسن ختام
و ندیدیم کسی فارغ از ارقام رسد 
  
حلمیا هر که برد نامم از این بام کلام
کام گیرد ز من و فارغ از آلام رسد

خاک مرو! ماه زی، با من همراه زی
خرقه بسوزان برو هر چه که می‌خواه زی
 
طالع سعد است این، طلعت رعد است این
کلبه‌ی درویش آی، در حرم شاه زی
 
روح‌سر و روح‌پر پرده‌ی اوهام در
شک چو ز جانت رهید بر شو و گمراه زی
 
مردم بیدار شو، از همه بیزار شو
نعره کش و ناله زن، در دم این آه زی
 
دف زن و هیهات کن، خیمه بر اصوات کن
کر شو ز صوت برون، هر دم و هر گاه زی
 
غم چه خوری حلمیا؟ راه نهانی بیا
بی‌خبری بس کن و خرّم و آگاه زی

سخن‌پرداز آزادی، ز جانی مطلقاً شادی
سخن گوید سخن گوید ز خاموشی به فریادی

عزیزان راه می‌جوشد ز عمق سینه‌ی عاشق
خرابی‌ها بسوزاند، برآرد محضِ آبادی

عجب دیروز و پایانی، عجب امروز و آغازی
عجب رازی و همرازی، هم این را و هم آن دادی

ز جان روح می‌پاشم، نه به ای‌وای و ای‌کاشم
به پای عشق فرّاشم، به رقّاصی و دامادی

درود ای زندگی نو، به حلمی راه بگشودی
جهان کهنه میراندی، جهان تازه‌ای زادی

سرّ خاموشی، سخن‌ها بی‌شمار
در سخن این رازهای بی‌قرار

هر چه پنهانی به گوشم می‌تنند
در خط سوّم ببینید آشکار

این سخن از غار خاموشی رسید
بشنوید ای دوستان رازدار

تا که بی‌پروا شود پروانه‌ای
بس زمانها از خزان و از بهار

راه ما را عارفی بشنیده‌ بود
عارفا برخیز این سوی نوار

راه عشق است و نه آسان می‌پزد
پخته را آنگاه درد بی‌شمار

کار سوزان دل دیوانه‌ای
درنیابد هیچ عارف هیچ بار

عاشقان آنسوی خطّ آخرند
نور هم آنجا نیابد هیچ کار

گفت حلمی چیست اسرار نهان؟
یار یارا یار یارا یار یار!

تمام حرف عشق را شنیده‌ام بدون شرح
تمام رنج‌های جان چشیده‌ام بدون شرح
 
چنین مقدّر است که به اوج آسمان روم
تمام جامه‌ها به خود دریده‌ام بدون شرح
 
چو رفته‌ام به ناکجا چنین نوید می‌دهم
به صبح روز آخرین دویده‌ام بدون شرح
 
سپیده است جان من، کجا نهان توان کنم
به منزل شبانه‌اش کُچیده‌ام بدون شرح
 
به شب ستاره می‌تند نگاه خامشانه‌اش
ستاره‌ای به چشم او خریده‌ام بدون شرح
 
چگونه کم توان شدن به پای سرو روشنش
اگرچه در نگاه او خمیده‌ام بدون شرح
 
ز فتح قلّه‌های جان چکامه‌ها سروده‌ام
ز چشمه‌سار عاشقان چکیده‌ام بدون شرح
 
سریر مخملین روح نشستگاه این من است
منی که از زوال تن جهیده‌ام بدون شرح
 
ز خطّ سوّم است کار قرین جاودانگی
به تخت مرمرین دل رسیده‌ام بدون شرح
 
همین سزای خدمتم که عشق در بیان کنم
منی که یک شکوفه هم نچیده‌ام بدون شرح
 
غزلسرای شهر دل منم، نی‌ام ز آب و گل
ورای عقل و منطق و عقیده‌ام بدون شرح 

به جسم خاک حلمی‌ام، روم دو چند روزه‌ای
ز بر کند ولی فلک قصیده‌ام بدون شرح

به خاموشی بگذار با هم سخن بگوییم،
خاموشی از هر سخنی سخن‌تر است.
به خاموشی هر یک در خویش بنشینیم،
و هر یک بی خویش با خویش سخن بگوییم؛
چون روح که با روح، خدا که با خدا.

حلمی | کتاب آزادی

موسیقی: Gustavo Dudamel - Adagio for Strings, Op. 11

بنیاد کهن به باد دادم تا نقش دوباره‌ای کشیدم
از محفل وهم چون گسستم در قالب خویشتن رسیدم
 
خاموش بُدم زبان گشودم از شیوه‌ی راه روشنایی
سیراب شدم ز چشم جادو کز چشمه‌ی ناکجا چشیدم
 
گفتا که ز جان گذشته باید بی نام و جهان و جان سفر کرد
گفتم که جهان و جان چه خواهم کان سرّ نهانی‌ات شنیدم
 
در دست بداد نوشدارو، گفتا که بنوش و یک نظر کن
زان جلوه‌ی روح‌پرورانه بی یک نظری ز خود پریدم
 
مجنون‌دل و ساده‌باورانه رفتم به سرای خامشی‌ها
صد صوت بیامد از نهانی، پنداشتمی که ناپدیدم
 
آن گه شد و از ارابه‌ی مرگ صد رشته ز نور محشر آمد
دیوانه و پاره‌پاره بی‌جان از جامه‌ی آدمی رهیدم
 
برخاستم و فرشته گشتم، از خویش و تبار جان گذشتم
چون نیک به خویشتن رسیدم نه جان و نه تن نه خویش دیدم
 
دیدم که چو از شدن گسستم بودای جهان بود هستم
آن لحظه چو نام داد دستم در خالی جان او خلیدم
 
پرسید که‌ای؟ شنیدم آن دم پرسنده منم: که‌ای؟ که‌ای تو؟
فریاد زدم به چرخ گردون: ای چرخ تو را من آفریدم
 
او هفت جهان روح بر کرد، من هفت فلک ز روشنایی
او خلقت و نام و جان بر آورد، من پرده‌ی آسمان کشیدم

دانی که ز چیست این خدایی؟ این قصّه‌ی مست آشنایی؟
حلمی چو به حقّ زنده دل بست من نیز ورا به حق گزیدم