سرای حلمی

عشقِ بی تشخیص همچون ابلهی‌ست
نیم‌سوزی در اجاق کوتهی‌ست

دستِ عاشق دستِ کار است ای اصم
سینه از بار خموشی تفته‌دم

حرف دل را در تنور سینه‌ها
سوختن بایست بی‌آذینه‌ها

تا نیفکندی دو دستان دعا
نیست آزادی و نی شادی روا

خرقه‌ی زهد و عبادت سوخته
آتش نور و صدا افروخته

تا نگردد ظرف از ترشی تهی
مِی نریزد تا کُشد صد اندُهی

وقت مِی دریاب ورنه سرکه‌ای
پیر گردی و ندانی که که‌ای

پیر گردی همچو پیران دغا
بوف شرع و شام شوم ادّعا

آنکت جانی تباه و خوفته
در جوانی دل سیه تن کوفته

پیر تشخیصی اگر، دردانه‌ای
نونو و زیبا و جاویدانه‌ای

ورنه چون صد شیخ کور و خُفت و منگ
قطب خواب و پیر نام و شِفت رنگ 

ساز نو بردار، این رف خانه نیست
گوشه‌ی وهم است این، جانانه نیست

گر بخواهی عشق، تا میخانه خیز
گر بخواهی سوختن، پروانه خیز

گر بخواهی جامه از حق دوختن
قرنها باید ز جام آموختن

قرنها باید به توفان باختن
تا به یک توفی جهانی ساختن

باده‌ی عشق است و امشب نوش باد
تا ابد پیمانه‌ی حق جوش باد

حلمی

آنکه را قدرت به کام بندگی‌ست

داستانش زیستن بی زندگی‌ست

آدمی از مرگ لرزد، مرگ چیست
هر که را با عشق باشد مرگ نیست

آدم بی عشق را مردار بین
هر چه بالا جمله او را خوار بین

آدم بی عشق را از یاد بر
هر که را بی عشق گو بیداد بر

جمله بچّه‌خوار و سنّت‌زاده‌اند
کودکان وهم و بر سجّاده‌اند

مجرمانند این سزاواران رحم
مجرمان ایشان و ما باران رحم

نی ولی رحمی که انسان خواهدش
آنچنان رحمی که رحمان خواهدش

این یعنی تو بد کنی پس بد سزات
نوکر نفسی و پس شیطان خدات

تو بکن نیکی بی‌چشم‌انتظار
پس ببینی نیکی‌ست در پایت هزار

بس درایتهای بی‌حد لازم است
تا بداند جان که از جان ملهم است

بس براندم روزها با سوزها
تا بپیوستم به شب‌افروزها

بی‌ خدا گشتم به صحراهای دل
سرگران از خواب و رویاهای دل

تا خدا در یأس من تنّوره زد
آن من گمگشته را در کوره زد

 
*

ای زمین همراه من همپای شو
ای زمان در خانه‌ی بیجای شو

ای سپیده روز تو بی‌روشنی‌ست
ای شبان این گلّه‌های بهمنی‌ست

ای تو را دست رذیلان کاشته
تو که‌ای جز خرمنی برداشته؟

شاهدی از ناگهان فریاد زد
سنگ دل بر ساحت بیداد زد

 
آن سپاه روشنی از دوردست
در ره و این قصّه‌ی جام الست

*

من سخن در خامشی پایان برم
این دم سروی به کام جان برم

پس نگویم بیش از این از دادها
خامشی مانَد به حلق یادها

خامشی؛ بی خامشی دنیا عزاست
خانه‌ی خاموش را بنگر چه‌هاست

حلمی

از حماقتهای این نوع بشر
هرچه گویم نیست پایانش پسر

روح چون آمد در این خرخوابگه
دیگر از یادش بشد انوار مه

آن یکی بت دید و گفت این آن مه است
آن یکی شیخی خری را؛ او شه است

این یکی شد بنده‌ی قوم و نژاد
ترکتازی کرد این بیهوده‌داد

غیرت حق گفت با این خرخسان
داد از من می‌رسد از لامکان

این یکی فریاد: من شه‌مومنم‌
آن یکی: من زاده‌ی این خرمنم

خرمن تو خرمن خرزادگی‌ست
کی کجا خرزاده را آزادگی‌ست

این همه خرباور جعل و فساد
سربه‌سر در گل، دروغ و داد و باد

فخر چون می‌کرد این برترنژاد؟!
استخوانی در لباسی بس گشاد

آن که گوید من ببین من آدمم
اشرف عالم منم، کی من کمم

آنگه از او بین قتال و کوب خون
در هم او بین چهره‌ی مرد زبون

تو چه را آزاد کردی ای غبار؟
تو برو خود کن رها از نفس هار

گرچه آزادی نباشد کار تو
چون تو بی‌عشقی و بی‌دلدار تو

حق تو را یک دم به خونخواری مجال
داد و این دم عایدش مرگ و زوال

لیکن از مرگ تو روید روشنی
دیو تو خاموش گردد از منی

یک وجب چون از درونت فتح شد
آنگه این نفس زبونت فتح شد

تو خوشی امروز و پاکوب جسد
این خوشی چون بگذرد چون می‌شود؟

 *

خامشی این دم به من شد صد حرام
دیگرم طاقت نباشد این عوام

می‌کشم دل تا سپاه عاشقان
می‌زنم سر تا به سر این ناکسان

تا نباشد کوبه‌های حق‌شرر
گرگ درّنده نبگریزد ز شر

گرگ را باید ز شرّ خود چشاند
از شرش در آینه او را پراند

آنگه‌اش دست دراز دوستی
آن دمی کز شر نماندش پوستی

آدمی! برخیز از خویش تباه
تا ابد خر بودنت را نیست راه

حلمی

امر به مستی خوش و نهی از غمان
حکم تو و دین و دل عاشقان

حکم به می فتوی شاه دل است
بهر ددان حکم شهان مشکل است

خانه‌ی مار و ملخ و صد وحوش
جمجمه‌ی زاهد بیراهه‌کوش

عبد که‌ای ای کمر تا‌به‌تا؟
ای شکم فربه‌ی خودکامه‌ها!

دل شکنی جار کشی ای پلشت؟
سر بشکاند اجل چار و هشت

ظلم کنی بر سر مظلوم‌ها؟
روح به راه است ز معدوم‌ها

صوفی و زاهد تو مجو روح جو
روح درونِ دل مفتوح جو

بین به سر هر گذری یک پلشت
دیو و ددی بی‌صفتی بین به گشت

دیو و ددان با سپر ذکر کُش
ذکر سر دیو و ددان چون چکش

خشم مگیری و به آسودگی
تیغ بکش بر سر افسردگی

صوفی و زاهد بچه‌ی اهرمن
عابد و خائف دلگان تن به تن

این پشگان تشنه‌ی شیرینی‌اند
برده‌ی آلت‌زده‌ی چینی‌اند

چپ‌شدگان در ره خویشِ تباه
راست‌نمایان لگن‌زین آه

صوفی و زاهد تو مجو، عشق جو
چشم ببند و بزن از روبرو

تلخ شو بر من‌منه‌ی مردگان
آن دگر نیست شود این دکان

غرّه نخواهم که ببینم به صحن
نه دگر این خرقه‌ی ابلیس‌رهن

نور بخواهم که برقصد به جان
موسیقی پُرشکن زندگان

موسقی عشق به جان دل است
بشنو تو ابلیس گرت مشکل است

بشنو تو ابلیس تمام است کار
خویش ببین نیست چو مشت غبار

حلمی

عیب جوید در جهان مرد دنی
کودکی شر، ناتوانی، کودنی

خود نبیند تا گلو غرق گنه
دور و نزدیکان همه در قعر چه 

در درون ظلمت انسان غافل است
گرچه پندارد دقیق و عاقل است

لیکن این چاه دروغ و کبر و لاف
لاجَرَم بیرون زند جِرم گزاف

خود بشوید عالم از این مردگان
تا نفس گیرد زمانی یک جهان

بر دهان لافیان سیلی زند
غرّه را هم گور او خود می‌کند

این چنین پندی و خودخندی بسی
تا ته این درّه هر آن می‌رسی

وانگهی وقت مکافات عمل
گرچه خود پنداشتی شیر و عسل

لیکن آن جُرم گران را کارهاست
تا خلاص آیی تو را بسیارهاست

عالم عدل است و وقت بازگشت
صدهزاران رفت و شد در چار هشت

آجرآجر، روزروز و سال‌سال
بهر خود زندان بسازی حال‌‌حال

فقر و ویرانی و مرگ بی‌شمار
سرد و سوز و تلخ جان بی‌قرار

دوزخت خود ساختی پس شکوه چیست؟
شکوه کردن در جهنّم کودنیست!

کار کن بی‌وقفه وقت آب نیست
کار ورّاجی بس و محراب نیست

هر که را کُشتی کنونت می‌کُشد
این طناب از زیر تو تو می‌کِشد

چه غمی یک سال و گویی صدهزار
عاقبت تو صاف گردی از غبار

عاقبت دانی که از فکر هدر
از سخن‌های خراب بی‌ثمر

هیچ در ناید به جز بار گزاف
که تو خود برساختی زیر لحاف

پس بشد این داستان عشق ما
تو بدانی کم‌کمک زان عشق ما

عشق را ببینی که چون آدم کند
هر سری را پرزبانه کم کند

*

آتش حق بر زمین گردیده باد!
ای رفیقان جان حق رقصیده باد!

منجی حق در دل آیینه است
منجی حق این دل بی‌کینه است

فرد باید گشت و از خود قد کشید
وانگهی چون باد بر عالم وزید

تا نپاشد کاسه از باد شکست
هیچ جانی جان به جان‌آرا نبست

پس مبارک باد و خوش باد این عدم
تا رسد برکات بالا دم به دم

نوقدم طفلی درون تن نشست
کهنه‌درسی بود و بس لطفی خجست

حلمی

شیخ ریا سوی دل ما میا
غرقه شوی، دامن دریا میا

راه زدی، باختی و سوختی
شد به هوا هر چه که اندوختی

نیک نگر راه به چَه برده‌ای
عاقبت خویش تبه برده‌ای

خلق مرو این همه با مردگان
خیمه مزن بر ره افسردگان

آخر این قصّه بترکد حباب
شفته شود قافله‌ی مرد خواب

نوبت تندرزن بیداری است
هوش که هنگامه‌ی هشیاری است

چرخ دگر، دور دگر، دور نور
ذوب شود سامره‌ی زرّ و زور

وقت عرق‌ریزی مرد دل است
وقت برون‌کردن گُل از گِل است

دامن از این قوم برون‌کرده پاک
در عدم عشق به تبدیل خاک

ای شده دل معبر تحویل سال
ای شب هجران‌زده اینک وصال

سالک دل سوی دل ما بیا!
غرقه شوی، دامن دریا بیا!

حلمی

موسیقی:‌ Enrico Macias - Zingarella

آتش جهل است این ای نازنین
هیزمش خشم و عتاب و کبر و کین

پای عاشق نیست دام انتقام 
ای بشر! ای سست‌خوی بی‌قوام!

کی شود زنجیر خشمت منفصل؟
کی کجا با عشق گرددی متّصل؟

تا کجا انکار حق، بیدار شو! 
تا کجا بی عشق، سوی یار شو!

ای معطّل در میان فرقه‌ها
نیست این عالم جهان فرقه‌ها

ای بشر تو اشرف عالم نه‌ای
زین که می‌بینم نه تو آدم نه‌ای

فرق تو با دیگران در عشق و بس
ورنه حیوان به ز تو با این هوس

ای خدایان غرورِ استوار
در نهایت این تکبّر نیست یار

این تکبّر سر زند ناغافلی
ناگهان بینی که با سر در گِلی

سرکشان را دلکشان آدم کنند
هر که آدم می‌نشد را کم کنند

سوی انسان این تبار خون و آه
صدهزار از عاشقان از جان ماه

کار دل در حکم کار آتش است
خود بسوزد جان عالم را خوش است

جان عالم جمله جان یار ماست
این چنین یاری که از جان خداست

جسم انسان روح حق را نوش کرد
روح حق این خشم‌ها خاموش کرد

نزد عاشق هر که گوید ز انتقام
خود براند عشق او را سوی دام

مرد عاقل نزد خود بس زیرک است
مرد دل داند که او یار شک است

یار شک از حق نفهمد هیچ بار
کار شک کار سر است این نیست کار

پس شما ای رهروان زندگی
جانتان بادا به جان زندگی

در امان از توف شرّ و مرگ بد
در امان باشید از کبر و حسد

بهرتان حق نغمه‌های تازه کرد
آرزوی وجد بی‌اندازه کرد

جام‌ها در نام حق بالا برید
نام حق زین چرخ لق بالا پرید

حلمی

طفلکی در لفظ ماند و داد زد
از چَه نفرت به خود فریاد زد

لعن خود کرد و ز خود کوتاه شد
دشمن خود گشت و یار آه شد

زین همه نفرت که در این سینه‌ها
خود بسوزند و نه کس زین کینه‌ها

مردمی بی‌موسقی از خصم و خون
حاکمانی از تجمّل پرقشون

جمله‌شان را من نبینم در دویی
هر دوشان یک نفس پست پادویی

این همه خونی که در این خشم‌هاست
زین همه خوابی که در این چشم‌هاست

این همه طفلان بی‌قانون وهم
مست از خودخواهی و مفتون وهم

خشم حق گویند هست این، شرم باد! 
تو چه دانی حق چه باشد، ای گشاد! 

آن شکم‌ها بین ز جهل خلق چاق 
خلق را! تکراربازان چلاق

بذر شر کاری که نیکی بِدرَوی؟
این چنین آیا تو هرگز خوش شوی؟

من مپندارم که این جهل دراز
زود سر آید به خلق حرص و آز

مطربان حق ولیکن جام عشق
برکشند از خانه‌ی بی‌نام عشق

برکت و شور و صفا از جامشان
صلح باد از جان ناآرامشان

نیست در کار عاشق دیر و زود
کار حق باید نمود و گشت دود

یا رب این جان‌ها به راهت سخت باد! 
جمله جان عاشقان خوش‌بخت‌ باد!

حلمی

موسیقی:‌ Gnarls Barkley - Crazy

خانه‌ی دل رونقش از سوختن
جان به سر شعله‌ی حق دوختن

کلبه‌ی آباد به از کاخ زار
دیر خرابات به از ملک تار

پرچم عشق تو به دل داشتم
جرأت حق کردم و افراشتم

خامشی و مستی و دلدادگی
چیست به از پیرهن سادگی

بار سفر بستم و راهی شدم
از ره درویش به شاهی شدم

آن ره باریک که طاق دل است
خلوت پنهان و اجاق دل است

گفتمش ای جان تو نوایت خوش است
ملک تو و حال و هوایت خوش است

مرحمتی باد که ساکن‌رُوان
خانه کنند این ره بی‌خانمان

محفل ما باد به کویی نشاند
تشنگی جان به سبویی نشاند

سفره‌ی ما نان و پنیر و شراب
چیست به از این سفر مستطاب

بر در این خانه به جان کوفتن
پاسخش این است غمان روفتن

دست‌کشان‌اند رفیقان ز جان
بزم شعف، کوی خدا، ملک آن

آن که تجلّی و خود هستی است
جام و می و ساقی و سرمستی است

خانه‌ی دل برکتش از نام یار
چیست به از نام دلارام یار

حلمی

ما به خاموشی زبان بگشوده‌ایم
تو مپنداری دمی آسوده‌ایم

فقر ما از ثروت شاهان سر است
عقل خاصان عشق را فرمانبر است

عشق گوید تو بزی یعنی بمیر
عشق گوید رو به بالا، افت زیر

رمز عاشق درنیابد جان خام
آزمونها سخت و هر سو هست دام

عشق گر خوش داردت اشک و غمان
تو مزن آن خنده‌های احمقان

عشق با شادی و غم بیگانه است
او شعف خواهد که آن دردانه است

چیست این خواب و کسادی ای رفیق؟
پس شعف می‌جو نه شادی ای رفیق

چون شعف از جان به خود جوشنده است
شادی و غم لیک دنیابنده است

شادی و غم را بزن بر چوب خشک
آتشش می‌زن که زارد بوی مشک 

عقل گر گوید بگو انکار عشق
عقل را برپای کن بر دار عشق

دام چپ یک سو و هم یک دامْ راست
هر دو را کوتاه گویم: بر هواست

طفل دنیا هر دو پستان را مکید
زهر خورد و زار گشت و زخم دید

تا نهایت آن که پخت از این دویی
سرکشید آن سوی بام بی‌سویی

علم را جویید و ترسش چیره شد
دین بپویید و جهانش تیره شد

فلسفی شد تا بجوید چاره‌ها
چاره‌ها، بیچاره‌ها، خمپاره‌ها

خیر و شر را هر زمان یک رو گرفت
هر زمان او جانب یک سو گرفت

یک زمان خیری بُد و شر می‌ستود
یک زمان شر بود و خیری می‌نمود

عاقبت خود را نمود این طفل زار
در ره خودکامگان عقل پار

در چنین زاریدنی از خیر و شر
عاقبت جان‌سوخته گیرد خبر

عاقبت راهی شود در سوی راه
زائر دل خوانده گردد سوی ماه

از مکان پرّان به سوی لامکان
بشنود از گوش پنهان این اذان:

اندرون آ، حال وقت دیگر است
آن سری بودی و نوبت این سر است

*

این سخن از نای پاک نیستی 
چون شنیدی عزم کن خود کیستی

راه آزادی بجو از خوابها
از نهیب کهنه‌ی محرابها

راه جانان جوی و هم جان وقف کن
در رهش جان را شتابان وقف کن

حلمی

پیر خوشان آمد و اندرز داد
جان به می روح‌‌پزان ورز داد

گفت بنوشید و برقصید خوش
عشق بریزید و بورزید خوش

غم مکند راه به دلها زند
دل مکند از ره می جا زند

غم چو رسد گردن او بشکنید
کلّه‌ی پر دغدغه‌اش بکّنید

ذکر شعف بر لب و ساغر به دست
فارغ از این عالم آهن‌پرست

فارغ از این مردم کبر و نما
فارغ از آسایش جمع هوا 

ای مَلِکان روحِ هنر پرورید
گوهر پنهانِ سحر پرورید

فرد شوید از همگان وا شوید
نیک عرق‌ریز زوایا شوید 

خانقهی! آن طرفی راه نیست
تکیه‌نشین! ماه لب چاه نیست

صوفی از آن راه به صحرا نشست
کوفی از آن شیوه‌ی پروا نشست

پیله‌ی پندار همه بدّرید
در سر و پر یکسره آتش زنید

باور و شک هر دو ز راه دق است
هر که یقین کرد به حق عاشق است

هر که به تسلیم دمادم پرید 
صحبت پیمانه دمادم شنید

عهد خوشان را به دمی نگسلید
هر چه که هست از عمل عشق دید

حکم نهان را همه انجام داد
مزد نبستاند و فقط کام داد

او به ره خاشع سلطانی است
خادم بی‌منّت جانانی است

ای دمران راه میان است و بس
بی‌خبران خانه به جان است و بس

قبله یکی آن به درون دل است
قبله کجا قبله‌ی آب و گل است

نامه‌ی یاری که به هر ماهْ خوش
شاهِ برون هست و درون شاهْ خوش 

هم به درون هم به برون ره برید
تا به نهایت نظر شه برید

گفت و سخن را به قوافل رساند
کشتی رقصنده به ساحل رساند

رفت و سخن را به سر جان زدم
آمدم و باده‌ی پیمان زدم

حلمی

مثنوی‌های حلمی را می‌توانید در اینجا بخوانید.